You are currently viewing Wat is meer waar(d)?

Wat is meer waar(d)?

Maarten Boudry en Steije Hofhuis schreven een helder stuk over linkse feitenvrije wetenschap in NRC Next van 31 oktober. Het postmodernisme is doorgeschoten en bijt zichzelf nu in de staart. Filosoof Ken Wilber heeft onlangs hetzelfde betoogd in het essay Trump and the post-truth world. Wilber plaatst deze constatering bovendien in een evolutionair kader. Het postmodernisme had de leiding moeten nemen naar een meer inclusieve samenleving, maar deze ontwikkeling stagneert. Waardoor?
Het postmodernisme ontstond in de jaren zestig/zeventig als een nieuwe manier van denken in en over de maatschappij. De tweede feministische golf, de vredesbewegingen en anti-oorlogsdemonstraties; verzet tegen fascisme, racisme, seksisme; nieuwe vormen van onderwijs; een groot geloof in de maakbaarheid van de samenleving; solidariteit met de wereld (bijv. de Zuid-Afrika beweging), internationale rechtspraak, Rechten van de Mens. Daarnaast werd de aandacht ook naar binnen gekeerd in praatgroepen, therapie, counseling en spiritualiteit. Dit Postmoderne perspectief ontwikkelde zich als reactie op de negatieve kanten van het Moderne denken (ratio, wetenschap, kapitalisme, consumentisme, streven naar individueel succes) en de nieuwe levensomstandigheden die hierdoor gecreëerd werden. Het Postmodernisme legt de nadruk op het belang van gevoelens, gelijkheid/gelijkwaardigheid en aandacht voor het milieu. Het gaat er vanuit dat iedere stem belangrijk is, dat er geen absolute waarheid bestaat omdat alles in zijn context begrepen moet worden (cultuurrelativisme) en dat er geen hiërarchie mag bestaan.

Dit Postmoderne waardesysteem heeft veel goeds gebracht, maar is nu te ver doorgeschoten, zegt Wilber. De wetenschap is relatief geworden: er is geen waarheid meer. Iedereen heeft zijn of haar eigen waarheid. Iedere stem wordt belangrijk gevonden onafhankelijk van de manier waarop deze tot uiting komt. Met iedere mening moet rekening worden gehouden onafhankelijk van de onderbouwing ervan. Ervaringen tellen als dé waarheid, ook al zijn ervaringen per definitie subjectief.

Het meest ver ontwikkelde waardesysteem in een maatschappij is bedoeld om leiding te geven aan het vinden van oplossingen voor de meest prangende problemen in de samenleving en aan het vormgeven van de volgende stap in de evolutie en de ontwikkeling van de wereld. Het tragische van de huidige tijd is dat het doorgeschoten postmoderne denken die leidende rol niet (meer) kan vervullen. Zij zit zichzelf danig in de weg. Immers: niets mag beter zijn dan iets anders (àlle hiërarchie is slecht); er is geen waarheid (alleen relatieve waarheid); iedere mening en richting moet gehoord worden (wij mogen niet bepalen waar het heen gaat); subjectieve ervaringen zijn waardevoller dan objectieve informatie (ik ‘voel’ dat het zo is en daarom is het zo). Tegelijkertijd is ook het postmoderne denken overtuigd van haar eigen gelijk. Dat zien mensen en ze noemen dat ‘elitair’. Dat is de enorme paradox waarmee Postmodern is vastgelopen.

De evolutionaire ontwikkeling hapert en neemt omwegen omdat er geen aansprekend leiderschap is en geen keuze voor een heldere richting wordt gemaakt bedoeld om aanstormende rampen het hoofd te bieden. Dat roept bij mensen het verlangen op naar sterke leiders en simplistische slogans. Het onderscheidingsvermogen in de samenleving lijkt afgezwakt. Postmodern is er onvoldoende in geslaagd om een aansprekende overtuigde visie en richting aan te geven en vooral om daarvoor te gáán. En dan gaat het over wat BETER is dan iets anders. Een heel mooi voorbeeld hiervan is de Tweet van Obama na de confrontaties in Charlotteville: “Niemand wordt geboren met haat voor een ander persoon vanwege zijn huidskleur, zijn achtergrond of geloof. Mensen léren te haten, en als ze kunnen leren te haten, dan kunnen ze ook leren lief te hebben. Want liefde is natuurlijker voor het menselijk hart dan het tegenovergestelde.”

Wat kunnen we doen om uit deze stagnatie te komen? De eerstvolgende stap is: onderzoeken, kijken wat de verschillende perspectieven zijn en beoordelen welke richting de beste is. Ondanks de opstelling van politici zoals Trump, Wilders of het vorige kabinet Rutte 2, is het bijvoorbeeld helder dat de klimaatverandering echt grote problemen oplevert, nu al en nog meer over een paar decennia. Diepgaand onderzoek, wetenschappelijke en maatschappelijke uitwisseling heeft geleid tot een 97% consensus hierover. Dit standpunt, gebaseerd op feiten en een grote mate van consensus, is daarmee MEER WAAR EN MEER WAARD dan andere meningen over de klimaatverandering.

Het is voorbij iedereen gelijk geven, voorbij slachtofferschap en machteloosheid, voorbij relatieve waarheid. Het gaat om waarheidsvinding (NRC-checkt) en zaken aan de kaak te stellen die aantoonbaar onjuist zijn: ‘dit is een waarheid die algemeen kan worden erkend’. En omgekeerd zaken die kloppen maar uit ‘verdachte’ bron komen, ook erkennen (zoals de kleding- en materiaalkwestie van NL soldaten die Baudet aan de orde stelde). Het gaat er om dat we gaan erkennen dat sommige dingen méér waar(d) zijn dan andere, om dat te onderbouwen en daarvoor te gaan. We hebben een visie nodig voor de lange termijn, een visie die verder meegaat dan één kabinetsperiode. We hebben wijze, ontwikkelde, gezaghebbende en integrale leiders nodig zoals Nelson Mandela, Barack Obama, Eberhard van der Laan, Herman Wijffels, Sigrid Kaag, Emma Bruns, Jos de Blok, Boyan Slat en andere inspirerende toekomstbouwers. En heel veel andere individuen en organisaties die integraal leiderschap ontwikkelen. U dus.

Leida Schuringa, Rob van Drunen en Toine Leroi,
november 2017

Leida, Rob en Toine maken deel uit van het SDi-schrijverscollectief van CHE (Center for Human Emergence). Dit collectief bekijkt maatschappelijke vraagstukken vanuit Spiral Dynamics (www.spiraldynamicsintegral.nl) en biedt daarmee zicht op nieuwe oplossingen.